In de Stentor van 12 augustus staat een interview met Eduard Plate. Hij is centrummanager voor Hardenberg en zijn taak is om het centrum van Hardenberg te laten bruisen, nieuwe initiatieven te nemen én ervoor te zorgen dat de winkels gaan floreren. Tegen de huidige leegstand in.

Aan het einde van het interview staat dit: Vraag: Gaat u het invoeren van Koopzondagen bespreekbaar maken? Antwoord: “Ik heb het gevoel dat dit in Hardenberg gaat kantelen en vindt dat de dominee en de handelsman eens samen op een bankje moeten zitten voor een goed gesprek. Het is niet de vraag of het gaat gebeuren maar wanneer. Feit is dat de kooplust op zondag bewezen groter is. Het is natuurlijk aan de politiek om wat te veranderen, er is ook het besef dat er niet zoveel meer te kiezen valt. Ik denk bijvoorbeeld een bijdrage te kunnen leveren met een informele avond met alle partijen.”

Ik dacht al een tijdje bij mezelf: als ze in Zwolle koopzondagen invoeren, als ze dat in Ommen doen, als in Coevorden de supermarkten open zijn…, dan gaan wij het er vast ook een keer over hebben. En zie daar….

Nu ben ik niet “de dominee”. Ik ben “een dominee”, er zijn er veel meer in Hardenberg. Maar virtueel ga ik maar eens met Eduard Plate op het bankje zitten. En wat mij betreft….komt het gesprek er  op die informele avond.

Mijn basisgedachte is dit: we leven in Hardenberg met elkaar. Gelovigen, niet gelovigen, anders gelovigen, allemaal mensen. En we hebben hier gelukkig een democratie. Meeste stemmen gelden betekent dat…. Daar kiezen we een gemeenteraad voor. Maar wat mij betreft betekent het meer dan alleen dat: het betekent ook overleg met elkaar, praten. Kunnen meerderheden rekening houden met minderheden en andersom?

Een tijdsbeeld: in 2000 kom ik hier als predikant werken. Op de zondagmorgen is er een bepaald soort drukte in de straten op zondag! Om 9.00 uur zijn er diensten in de Hervormde kerk, in de Gereformeerde Kerk, in de Vrijgemaakte Kerk. En om 10.30 ook! Al die diensten zijn zeer goed bezet. Dat geldt ook voor middag- en avonddiensten. Heel Hardenberg kerkt, zal ik maar zeggen….. Als ik vanuit Baalderveld, waar ik woon, naar het centrum fiets, kom ik alleen maar kerkgangers tegen. En voor de rest: stilte, rust, wandelende mensen, mensen op bezoek bij familie, tennis, hockey, amper een terrasje. Als het weer goed is “in de tune”, maar zonder grasmaaien.

In 2016 ligt het anders. Hervormd en gereformeerd zijn samengegaan en heten nu Protestants.  In de wijken Baalder en Baalderveld worden 2x per maand diensten gehouden op zondagmorgens. In het centrum is er protestants gesproken de afgelopen zomermaanden maar één dienst geweest in de morgen in plaats van de vier uit het verleden en gaan we erover praten of dat niet zo gaan houden. Want…, er gaan minder mensen naar de kerk. In elk geval naar de protestantse, en ik weet dat het ook bij de vrijgemaakte het geval is, zij het minder sterk.

Als ik vanuit Baalderveld, waar ik dus woon nú naar het centrum fiets om een dienst te leiden, kom ik mínder kerkgangers tegen dan in 2000. Ik kom ook ándere mensen tegen: hard hollende Hardenbergers die aan hun fysieke conditie werken. En.., ja, soms zie ik daar ook kerkmensen tussen hollen – ik groet ze hartelijk! – en ze hollen zelden naar de kerk…. Kortom, er verandert wél wat. “Kantelen”, noemt Eduard het… Getalsmatig is dat ook zo. Ons ledental loopt terug. Tegelijk, er zijn wél 9.000 mensen lid van de Protestantse Gemeente Hardenberg-Heemse en zo’n 6.000 van de vrijgemaakte. Dat is op een bevolking van zo’n 18.000 wel véél…..

Het heeft dus onder andere te maken met getallen. Om het te illustreren: ik kom geregeld in een plaatsje aan de Noord-Hollandse kust. Daar kennen ze het woord “koopzondag” niet, want de winkels – bijna allemaal! – zijn er gewoon open. De kerk zit aan het winkelplein. Ga je om 9.30 uur de kerk in, dan kom je als je er weer uitkomt bij de braderie uit. Een kwestie van léven en laten leven! De minderheid die daar gelovig is, krijgt alle kans om naar de kerk te gaan, de meerderheid krijgt alle kans om het leven in te richten zoals zij dat willen.

Toch staat er op een bepaalde manier meer op het spel. De koopman is natuurlijk – daar is hij centrummanager voor – vooral erop uit de winkels zoveel mogelijk kans te geven omzet te draaien. Zeker met winkelen op het web – dat altijd kan, ook op zondag! – zullen winkels de gelegenheid én geschikte openingstijd moeten hebben om hun omzet te draaien. Misschien wel om een faillissement af te wenden. Als dominee weet ik wat dat met mensen doet: faillissement en werkeloosheid…. Ik snap de koopman dus wel. Tegelijk is het de vraag of “winkels open op zondag” voor de kleine middenstander wel zo prettig is. Supermarktketens en bijv. de Hema verkopen zaken die drogist, bakker, slager, groenteboer ook verkopen. Voor een supermarktketen is een koopzondag financieel en organisatorisch niet zo’n probleem, denk ik. Voor een kleine zelfstandige wel: óók nog de zondag open? Wanneer kom ik aan mijn gezin toe? Personeel erin? Maar die moeten uiteraard meer betaald krijgen dan door de week….

Er staat nog wat op het spel. Stilte! Ook al ga je niet naar de kerk, één van de vruchten van de zondag is denk ik: stilte, tijd om te ontmoeten, ont-moeten, wat mij betreft. In de zondag zit ook het element van de rústdag.  Even niks moeten – ont-haasten, ff de haast eraf, ff het moeten eraf. En dat voor zoveel mogelijk mensen. De enige geluiden op zondag – dank lieve medemensen van Hardenberg die niks met de kerk hebben, dat jullie het verdragen – is een paar keer klokkengebeier. Tijd om vrienden, kameraden, familie op te zoeken. Wie wil sporten…, ga lekker hockeyen, tennissen enz.! Wie een terrasje wil pakken, het kan, doe het en neem het ervan! Wie liever ongezien een ijsje bij Ekkelenkamp wil halen J….. Zoveel mogelijk mensen die vrijheid en rust genieten. Zondag? Zo’n dag J!

Dat “ervan nemen” bedoel ik ook echt. Wat ik vind dat christenen – ik mezelf dus ook – ons kunnen aanwrijven is dat we in het verleden en tot nu van de zondag veelal een “saaie dag hebben gemaakt waarop weinig mocht”. Rustige dag, prachtig, maar saai…. Waarom bestaat die zondag? Jezus stond op op een zondag. Het leven won het – zo vieren christenen dat – van de dood. Omdat we dat zo belangrijk vonden – en vinden – vieren we iedere zondag een “klein Pasen”. Als je het leven viert, dan zou je er toch minstens een vrolijke en speelse dag van moeten maken, waarop je je niet de hele tijd loopt af te vragen “of dit of dat wel mag”. Overigens…, we kunnen het wel. Wat nu een gigantisch evenement is, de avondvierdaagse, het is ooit bedacht door de kerken!!! Waarom hebben we dat toch niet meer gedaan? Of…, waarom doen we het niet meer? Iets leuks op zondag organiseren!

Voorlopig denk ik – pratend over kern Hardenberg – dat gelovigen dus een meerderheid vormen. Of dat dan moet betekenen dat als een minderheid wél winkels open wil hebben, gelovigen zullen zeggen: helaas…, wij zijn nu eenmaal in de meerderheid, ook in de gemeenteraad en die beslist erover: van de 31 zetels worden er 9 door het CDA, 8 door de CU bezet. Of dat christelijk is? Mooie vraag voor zo’n informele avond, lijkt me, ook om als christenen onderling eens over te praten.

Kortom: het lijkt me te kort door de bocht om te zeggen: het is goed voor de winkelstand om de winkels te openen. Het lijkt me ook te kort door de bocht om te zeggen “christenen in de meerderheid zeggen dat het niet doorgaat”. Het lijkt me goed dat we erover gaan praten: wat is de waarde van veel rust en stilte voor iedereen in Hardenberg op de zondag en hoe kunnen we van de zondag een zo feestelijk mogelijke dag maken voor zoveel mogelijk mensen? En hoe belangrijk is het economische dat die winkels evt. open gaan? Maar wat doet dat met die ándere belangrijke dingen dan?

Eduard…., we gaan op het bankje zitten en wat mij betreft – het is jouw initiatief – nodig er veel meer mensen bij uit, andere dominees én zeker ook andere burgers!